Dit platform ondersteunt je om vrijheidsbeperkende maatregelen als afzondering en fixatie te vermijden. Voor situaties waarin deze maatregelen het laatste redmiddel zijn, ondersteunt dit platform je om afzondering en fixatie bewust, veilig en humaan toe te passen. Als basis dienen de multidisciplinaire richtlijnen (MDR) over afzondering en fixatie van het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
De achtergrond van de richtlijnen.
De richtlijnen
De MDR die voor jou van toepassing is als je werkt in een:
- residentiële organisatie voor bijzondere jeugdzorg
- gemeenschapsinstelling
- GES+ voorziening
- observatie- en behandelcentrum
- onthaal-, observatie- en oriëntatiecentrum
- veilig verblijf
- kinder- en jongerenafdeling van een (psychiatrisch) ziekenhuis
- centrum psychosociale revalidatie voor kinderen en jongeren
- multifunctioneel centrum
- internaat met een permanente openstelling (IPO)
De MDR die voor jou van toepassing is als je werkt in een:
- volwassenenafdeling van een psychiatrisch centrum of ziekenhuis
- psychiatrisch verzorgingstehuis
- psychiatrische volwassenenafdeling van een algemeen ziekenhuis
- residentieel behandelingscentrum verslavingszorg
Werk je in een andere organisatie? Dan ben jij mogelijk toch gebaat bij de tips en tools voor preventie van en goed omgaan met escalerende situaties. Neem zeker een kijkje op de pagina’s Preventie, Activiteiten en Materiaal.
Ontdek op dit platform de inhoud én de praktische tools om de richtlijnen te implementeren.
Kadering van de richtlijnen over afzondering en fixatie
De richtlijnen zijn geschreven met zicht op de toekomst. Dat wil zeggen dat er randvoorwaarden te realiseren zijn voordat de aanbevelingen ten volle geïmplementeerd kunnen worden.
De richtlijnen zijn geen receptenboek of een checklist met stappenplan. Ze zeggen je niet wat je moet doen of de aanbevelingen blind te volgen. Wel sporen ze je aan tot reflectie over het beleid in jouw organisatie en het handelen in concrete casussen. Er is dus altijd nog een vertaalslag nodig naar de concrete praktijk en context in de organisatie.
Bekijk hier de video: Doelstellingen van de richtlijn
Bekijk hier video: Hoe de richtlijnen gebruiken
Waarom is afzondering en fixatie vermijden zo belangrijk?
Er is geen wetenschappelijk bewijs voor de meerwaarde van afzondering en fixatie. Wel aangetoond: het verhoogd risico op nefaste gevolgen voor zorggebruikers, hulpverleners en hun werkrelatie.
Er zijn weinig methodologisch sterke studies uitgevoerd naar de effectiviteit van afzondering en fixatie. De positieve effecten ervan op de gezondheid en het welzijn van zorggebruikers werden niet wetenschappelijk aangetoond. Uit onderzoek weten we dat enkel bepaalde vormen van medicamenteuze fixatie agitatie bij volwassenen op een veilige manier kan verminderen.
Wel werd wetenschappelijk bewezen dat zorggebruikers door deze maatregelen risico lopen op lichamelijke verwondingen, traumatisering, angst, woede, onbegrip en vernedering. Een minderheid van zorggebruikers rapporteert positieve gevoelens, waaronder een gevoel van zelfcontrole en veiligheid. Bij hulpverleners kunnen naast lichamelijke verwondingen ook secundaire traumatisering en gevoelens van kwaadheid, angst, schuld en onzekerheid optreden.
Afzondering en fixatie kunnen ook de onderlinge werkrelatie onder druk zetten. Die relatie is essentieel voor effectieve behandeling en voor het vermijden van toekomstige dwangmaatregelen.
Uit ‘Tien vragen over isolatie en fixatie in de geestelijke gezondheidszorg’, Sociaal.net, 12 februari 2021.
Bekijk hier de video: Waarom preventie van afzondering en fixatie voorop staat
Afzondering en fixatie: what’s in a name
Afzondering: het verblijf van een persoon in een daartoe speciaal voorziene individuele afzonderingskamer, hetzij in een ander lokaal voor één persoon, welke de persoon niet zelfstandig kan verlaten. (definitie van het Managementcomité WVG, februari 2019, met aanpassing).
Fixatie: elke handeling of elk gebruik van materiaal of medicatie die de bewegingsvrijheid van een persoon beperkt, verhindert of belemmert, waarbij de persoon niet zelfstandig zijn bewegingsvrijheid kan herwinnen.
- Fysieke interventie: vorm van fixatie waarbij de persoon door één of meerdere hulpverleners op een fysieke wijze vastgehouden of geïmmobiliseerd wordt of waarbij de persoon op een fysiek gecontroleerde wijze verplaatst wordt of zich laat verplaatsen.
- Mechanische fixatie: vorm van fixatie waarbij een mechanisch hulpmiddel bevestigd wordt aan of in de directe omgeving van de persoon, welke niet zelfstandig door de persoon kan verwijderd worden. Hulpmiddelen voor het ondersteunen of corrigeren van de fysieke houding van de persoon bevestigd aan of in de directe omgeving van de persoon, en die niet zelfstandig door de persoon kan verwijderd worden, worden niet beschouwd als mechanische fixatie tenzij deze hulpmiddelen buiten hun oorspronkelijke doelstelling gebruikt worden.
- Medicamenteuze fixatie: vorm van fixatie door middel van het acuut en chronisch gebruik van medicatie.
Bekijk hier de video: Wat bedoelen we met afzondering en fixatie?
Randvoorwaarden
Het volledig invoeren van de aanbevelingen van de richtlijn bij hulpverleners, teams en directies, is alleen haalbaar met een aantal randvoorwaarden.
Voorzieningen
- zorgen voor basisveiligheid in de organisatie;
- bevorderen het collectief leren;
- dragen zorg voor het personeel.
Sectoren
- volgen de uitbouw op van een intersectoraal registratiesysteem;
- voorzien in voldoende personeelscapaciteit voor nabije begeleiding;
- ondersteunen voorzieningen om hun deskundigheid te bevorderen;
- maken architecturale aanpassingen mogelijk en ondersteunen ze financieel.
Wetgeving
De wetgever biedt duidelijke regels.